İlik Nakli Nedir, Nasıl Yapılır?
Bu Makalede Neler Var?
İlik Nakli Nedir?
İlik nakli (kemik iliği nakli), hasar görmüş veya hastalıklı kemik iliğinin sağlıklı kök hücrelerle değiştirilmesi işlemidir. Kemik iliği, kemiklerin içindeki süngerimsi dokuda bulunan ve kan hücrelerini üreten özel bir dokudur.
"İlik nakli, özellikle lösemi, lenfoma gibi kan kanserlerinde ve bazı genetik hastalıklarda hayat kurtarıcı bir tedavi yöntemidir." - Prof. Dr. Ahmet Kaya, Hematoloji Uzmanı
Önemli bilgi: İlik nakli aslında kök hücre nakli olarak da adlandırılır, çünkü nakledilen şey kemik iliğindeki kök hücrelerdir.
İlik Nakli Türleri
İlik nakli temelde iki türde yapılır:
| Nakil Türü | Kaynak | Avantajlar | Dezavantajlar |
|---|---|---|---|
| Otolog Nakil | Hastanın kendi hücreleri | Doku uyumu sorunu yok | Hastalıklı hücrelerin geri verilme riski |
| Allojenik Nakil | Verici (donör) hücreleri | Yeni bağışıklık sistemi oluşur | Doku reddi riski |
Allojenik nakiller de kendi içinde üçe ayrılır:
- Akraba donörlü: Genellikle kardeşlerden alınan hücreler
- Akraba dışı donörlü: Doku bankalarından bulunan uyumlu vericiler
- Kordon kanı nakli: Doğumda saklanan kordon kanı kullanılır
Kimler İlik Nakli Adayıdır?
İlik nakli genellikle aşağıdaki hastalıklarda uygulanır:
- Akut ve kronik lösemiler
- Lenfomalar (Hodgkin ve non-Hodgkin)
- Multipl miyelom
- Ağır aplastik anemi
- Kalıtsal kan hastalıkları (talasemi, orak hücre anemisi)
- Bazı bağışıklık sistemi ve metabolizma hastalıkları
Uyarı: Her hasta ilik nakli adayı değildir. Yaş, genel sağlık durumu, hastalığın evresi gibi faktörler değerlendirilir.
İlik Nakli Nasıl Yapılır?
İlik nakli süreci genellikle şu aşamalardan oluşur:
- Hazırlık (Kondisyonlama) Aşaması: Yüksek doz kemoterapi ve/veya radyoterapi ile hasta iliği yok edilir.
- Kök Hücre Toplama: Donörden kemik iliği veya periferik kök hücre toplanır.
- Nakil Günü: Toplanan hücreler damar yoluyla hastaya verilir (kan transfüzyonu gibi).
- Yerleşme (Engrafman) Dönemi: Verilen hücrelerin kemik iliğine yerleşip çoğalması beklenir (2-4 hafta).
- İyileşme Dönemi: Bağışıklık sisteminin yeniden oluşması aylar alabilir.
Kök hücreler iki şekilde toplanabilir:
- Kemik iliğinden (pelvik kemikten özel iğnelerle)
- Periferik kandan (önceden verilen ilaçlarla kök hücreler kana salınır ve aferez yöntemiyle toplanır)
Riskler ve Yan Etkiler
İlik nakli ciddi riskler taşıyan bir işlemdir:
| Erken Dönem Riskleri | Geç Dönem Riskleri |
|---|---|
| Enfeksiyonlar | Kronik GVHD (greft versus host hastalığı) |
| Kanama | Kısırlık |
| Organ hasarları | Tiroid problemleri |
| GVHD (akut) | İkincil kanser riski |
"Modern tıptaki gelişmelerle ilik nakli sonrası komplikasyon riskleri önemli ölçüde azaltılmıştır. Ancak yine de bu süreç hastalar için zorlu olabilmektedir." - Doç. Dr. Selin Demir, Onkoloji Uzmanı
SSS (Sık Sorulan Sorular)
- İlik nakli ağrılı bir işlem midir?
Donör için kemik iliği alımı genel anestezi altında yapılır ve sonrasında birkaç gün ağrı olabilir. Hasta için nakil işlemi ağrısızdır, ancak hazırlık tedavileri zorlayıcı olabilir. - İlik nakli sonrası hastanede kalış süresi ne kadardır?
Genellikle 4-6 hafta hastanede yatış gerekir, ancak bu süre komplikasyonlara göre değişebilir. - İlik nakli başarı oranı nedir?
Hastalığın türüne, hastanın yaşına ve donör uyumuna göre %30-90 arasında değişir. Lösemilerde 5 yıllık sağkalım %40-70 arasındadır. - Verici olmanın riskleri var mıdır?
Sağlıklı vericiler için risk çok düşüktür. Anestezi riski ve işlem sonrası geçici ağrı en sık görülen durumlardır. - İlik nakli olan hasta normal hayatına dönebilir mi?
Başarılı nakillerde hastalar genellikle 6-12 ay içinde normal yaşamlarına dönebilirler, ancak bazı kısıtlamalar gerekebilir. - Türkiye'de ilik nakli nerede yapılır?
Ülkemizde birçok üniversite ve eğitim araştırma hastanesinde ilik nakli yapılmaktadır. Ankara, İstanbul, İzmir başta olmak üzere büyük şehirlerde merkezler bulunmaktadır.
Yorumunuzu buradan gönderebilirsiniz