Aromatik bileşikler, benzen halkası veya benzen halkasına benzer yapılar içeren organik bileşiklerdir. Bu bileşiklerin en belirgin özelliği, halkasal yapılarında delokalize olmuş pi elektronlarının bulunmasıdır. Aromatik terimi, bu bileşiklerin tarihsel olarak hoş kokulu (aromatik) özelliklere sahip olmalarından kaynaklanır. İlk aromatik bileşik olarak kabul edilen benzen, 1825 yılında Michael Faraday tarafından keşfedilmiştir.
Aromatiklik ve Hückel Kuralı
Aromatik bileşiklerin en önemli özelliği aromatikliktir. Bir bileşiğin aromatik olabilmesi için Hückel kuralına uyması gerekir. Hückel kuralına göre, bir bileşiğin aromatik olabilmesi için:
- Halkasal Yapı: Bileşiğin düzlemde (planar) ve halkasal yapıda olması gerekir.
- Konjugasyon: Halkada sürekli olarak konjuge olmuş (birbirine bitişik) pi bağlarının bulunması gerekir.
- Elektron Sayısı: Halkada bulunan pi elektronlarının sayısı 4n+2 formülüne uymalıdır (n bir tam sayı olmalıdır).
Örneğin, benzen (C6H6) molekülünde 6 pi elektronu bulunur ve bu sayı 4n+2 formülüne uyduğundan benzen aromatik bir bileşiktir.
Aromatik Bileşiklerin Yapısal Özellikleri
Aromatik bileşiklerin en yaygın örneği benzendir. Benzenin kimyasal formülü C6H6 olup, altı karbon atomunun altı hidrojen atomuyla bağlandığı düzlemde altıgen bir halkadır. Benzen halkasında her karbon atomu sp2 hibritleşmiş olup, 120 derece bağ açılarıyla düzenlenmiştir. Pi elektronları ise halkada delokalize olup, tüm karbon-karbon bağları eşdeğer uzunluk ve enerjiye sahiptir.
Diğer Yaygın Aromatik Bileşikler
- Toluene (C7H8): Benzen halkasına bir metil grubu bağlıdır.
- Anilin (C6H5NH2): Benzen halkasına bir amino grubu bağlıdır.
- Fenol (C6H5OH): Benzen halkasına bir hidroksil grubu bağlıdır.
- Naftalen (C10H8): Birbirine birleşik iki benzen halkasından oluşur.
Aromatik Bileşiklerin Kimyasal Reaksiyonları
