Belgesel videolarında arka ayakları üzerine kalkarak hızla koşan ve bu esnada boynunda genişçe bir yaka açılan kertenkeleye mutlaka rastlamışsınızdır. Bu yazımızda dünyanın bir kaç yerinde rastlanabilen bu ilginç canlı hakkında bilgiler vereceğiz.
Fırfırlı kertenkele olarak ta bilinen bu türe, yoğun olarak Kuzey Avustralya'da , Güney Yeni Gine'de ve ABD'nin batı eyaletlerinin kısmi çöl özelliği gösteren bölgelerinde rastlanır. ABD'de yaşayanlar 25-40 cm boylarında olsa da diğer bölgede yaşayanlar kuyruk dahil 90 cm uzunluğa kadar erişebilirler.
Fırfırlı kertenkelenin fiziksel ve yaşamsal özellikleri
Koşarken arka ayakları üzerinde hızla hareket etmesi ve başının etrafında açılan pelerin görünümlü yapısıyla tanıdığımız bu kertenkele türü 60-90 cm uzunluğa ve 300-500 gram ağırlığa sahiptir. Ayaklarında ağaçlara tırmanmayı sağlayan pençeleri bulunur. Derisini kaplayan gri ve kahverengi tonlarındaki pullar hayvanın yaşadığı doğal ortamı içerisinde kolayca kamufle olmasını sağlar. Üreme dönemleri dışında yalnız olmayı tercih eden fırfırlı kertenkele doğal ortamında 20 yıl kadar yaşam sürebilir.
Fırfırlı kertenkelenin savunma stratejisi
Bu kertenkeleye adını veren özelliği, boyun çevresinden sarkan ve savunma ihtiyacı duyduğunda pelerin gibi açılabilen deri yapısına sahip olmasıdır. Yırtıcı bir canlı tarafından tehdit edildiğinde daha büyük görünebilmek için ayağa kalkar, pelerinini açar ve ağzını kocaman açarak şiddetli bir şekilde tıslar. Bu görüntüsü düşmanını kısa bir süre de olsa şaşırtmaya yeter. Bu süreden yararlanan kertenkele ise arka ayakları üzerinde hızla en yakın ağaca doğru koşmaya başlar. Boynundaki fırfır tam olarak açıldığında çapı 30 cm'yi bulur.
Fırfırlı kertenkelenin yaşam alanı
Gri ve kahverengi renklerin hakim olduğu kayalık ve yarı çöl ikliminde yaşamayı seven bu canlılar günlerinin çoğunu ağaç tepelerinde ve ağaç gövdelerinde geçirirler. Vücudunun sahip olduğu desen, kertenkeleye iyi bir kamuflaj özelliği kazandırır. Zehirli olmayan bu canlıların fırfırı oluşturan deri çıkıntıları kertenkelenin vücut nemini korumasında yardımcı olur. Yaşadığı bölgelerde yağışlı mevsimi çok severler. Ekim-Nisan ayları arası bu canlının en aktif yaşam sürdüğü dönemdir. Kış aylarında kış uykusuna yatmıyor olsalar da bu dönemde hareketlerini oldukça azaltarak enerjilerini korumaya çalışırlar.
Fırfırlı kertenkelenin doğal düşmanları
Yoğun olarak yaşadıkları Avustralya ve Gine'de pek çok düşmana sahip olan bu kertenkeleler vahşi kediler, daha büyük kertenkeleler, yırtıcı kuşlar ve yılanlar tarafından avlanırlar. En güvendikleri ağaç dalları bile bazen bu düşmanlarından kaçmaları için yeterli olmaz. Bu düşmanlara karşı en güçlü savunması iyi kamuflajı, avcılardan daha hızlı olmaları ve son tercih olarak kullandıkları fırfırları ve tıslamalarıdır.
Fırfırlı kertenkele nasıl beslenir?
Fırfırlı kertenkelenin diyetinin çok büyük bir kısmını böcekler oluşturur. Ağustos böceği, güve, kelebek, karınca, termit ve örümcekler av listesinde yer alır. Bazen kendi türünden ufak olanları, fare ve sıçanları da avlarlar. Gün doğarken ya da gün batarken avlanırlar. Avının yaşadığı yerlerin yakınlarında pusuya yatarak avlarına saldırır ve yakalarlar.
Fırfırlı kertenkelenin yaşam döngüsü
Bu kertenkelenin üreme dönemi Eylül ve Ekim aylarıdır. Dişi kertenkele bol güneş alan bir bölgede 20 cm derinliğine ulaşabilen bir çukur kazarak içine 10-14 adet yumurta bırakır. 2-3 aylık bir kuluçka döneminin ardından 6-7 cm uzunluğa sahip yavrular çıkar. Yavrular yumurtadan çıktıklarında fırfır özelliğine sahiptir ve kendi başlarına böcek avlayabilecek yetenekleri vardır. Kardeş kertenkeleler 10 gün kadar birlikte yaşadıktan sonra bağımsız olarak yaşam sürmeye devam ederler. Yavruların korunmasında, beslenmelerinde ve büyümelerinde ebeveynlerinin herhangi bir rolü yoktur.
