Aslında konu başlığının döviz neden yükselir ya da neden düşer şeklinde atılması gerekirdi ama, ülkemizdeki en büyük yabancı rezerv para birimi Amerikan doları olduğu için böyle bir başlık atmayı tercih ettik. İnsanlarımızın büyük çoğunluğunun ilgilendiği dolar fiyatlarının neye göre yükseldiğini ya da neye göre düştüğünü basit bir anlatımla açıklayalım...
Doların değeri nasıl belirlenir?
1 dolar gün içinde 14 Türk lirasına karşılık gelirken ertesi gün nasıl oluyor da 14,50 Türk lirasına karşılık gelebiliyor? Dolar ve liranın değerleri birbirine karşı sürekli değişir. Fiyatlardaki bu hareketliliği oluşturan pek çok etken mevcuttur. Fiyatları oluşturan en önemli husus piyasadaki dolar arzı ve dolar talebi miktarıdır.
Piyasadaki dolar miktarı artarsa değeri düşer
Doların değeri, ekonomi içinde ne kadar dolar bulunduğuna ve ne kadar talep edildiğine bağlıdır. Bir ülkede dolara olan talep arttığında yani çok sayıda insan dolar satın almak istediğinde piyasadaki aktif dolar miktarı azalır. Nasıl ki sayısı az olan şeyler kıymetliyse dolar da aynı sebepten dolayı değer kazanır. Bunun tam tersi de mümkündür. İnsanlar ellerindeki dolarları vererek Türk lirasını saklamaya başlarsa dolar bollaşacağı için doların fiyatı da düşüşe geçer.
İhracat / İthalat dengesi dolar fiyatlarını etkiler
Ülkemizdeki yabancı rezerv para birimi dolar olduğu için diğer ülkelerle olan ticaret hacmimizin büyük kısmı dolar ile gerçekleşir. Dışarıdan ürün alırken dolar olarak ödeme yapar, dışarıya ürün satarken dolar olarak ödeme alırız. Eğer ihracatımız daha fazla ise ülkede döviz fazlası oluşur ve doların değeri düşer. İthalatımız fazla ise ülkeden döviz çıkışı olduğu için doların değeri de yükselir.
Merkez Bankalarının faiz oranları dolar fiyatlarını etkiler
Ülkemizde dolar fiyatı Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın (TCMB) Türk lirasına verdiği faiz ve ABD Merkez Bankası'nın (FED) dolara verdiği faiz oranı ile ilişkilidir. TCMB, Türk lirasına verdiği faizi yükseltirse insanlar daha fazla getiri elde etmek için ellerinde bulunan dolarları Türk lirasına çevirerek bankalara vadeli mevduat olarak yatırırlar. Bu durumda dolar talebi azaldığı için dolar değer kaybeder.
Bu, haberlerde duymaya alışkın olduğumuz Merkez Bankası'nın döviz kuruna müdahalesidir. Yükselen kura karşılık faiz yükseltme geleneksel olarak kullanılan bir silahtır aslında. FED, dolara verdiği faizi yükseltirse Türkiye'deki yabancı yatırımcılar ve dolar sahipleri dolarlarını daha fazla getiri için ABD bankalarına yatırırlar. Türkiye'den döviz çıkışı olduğu için doların değeri yükselmiş olur.
Enflasyon beklentisi doların değerinde etkilidir
Türkiye'de yaşayan insanların yıl içinde enflasyonun artacağı ve hayatın pahalı hale geleceği endişesi varsa olumsuzluklardan en az etkilenmek amacıyla dövize yönelim gerçekleşir. Yüksek enflasyon beklentisi dolara olan talebi artırır ve fiyatını yükseltir.
