Cemil Meriç kimdir? Mücadeleci kişiliği ve edebi yönü hakkında bilgiler

Cemil Meriç'in çocukluk yılları

Türk edebiyatında mütefekkir yazar olarak önemli bir yere sahip olan Cemil Meriç, Balkan Savaşı'nın başladığı yıl olan 1912’de Meriç Nehri yakınlarındaki bugünkü Türkiye sınırına 12 km uzaklıkta bulunan Dimetoka ilçesinden Antakya’ya göç eden bir ailenin çocuğu olarak Reyhanlı ilçesinde 12 Aralık 1916 dünyaya geldi. Tam adı Hüseyin Cemil’dir. Babası hâkim Mahmud Niyazi Bey aynı zamanda bir dönem Antakya'da banka müdürlüğü de yapmıştır. Babasının bu görevleri nedeniyle yedi yaşına kadar Antakya’da yaşadı. 

Cemil Meriç'in ortaokul ve lise hayatı

1923’te Reyhaniye Rüşdiyesi’nde başladığı eğitimini 1928’de Antakya Sultânîsi’nde (Lycée d’Antioche) sürdürdü. 1935’te liseden mezun olması gerekirken Fransız mandası altındaki Antakya’da o yıl liseler on bir yıldan on iki yıla çıkarıldığı için mezuniyeti gerçekleşmedi. Milliyetçi yönünü açığa çıkardığı lise son sınıfta dersine giren öğretmenlerine karşı yönelttiği eleştiriler yüzünden mezuniyet sınavlarına on beş gün kala okuldan ayrılmak zorunda kaldı. 1936 yılında İstanbul’a gitti ve son sınıfı Pertevniyal Lisesi’nde tamamladı. Bu sırada Nazım Hikmet ve Kerim Sadi başta olmak üzere dönemin öne çıkan solcu isimleriyle tanıştı. 

Cemil Meriç'in üniversite ve çalışma hayatı

Bu okuldan mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü'nde okudu. İstanbul'da yaşadığı ekonomik sıkıntılar nedeniyle 1937 yılında İskenderun'a gitti. İskenderun'da bir süre öğretmenlik yaptı ve Tercüme Kalemi'nde başkanlık yaptı. Türk Hava Kurumu'nda sekreterlik ve belediyede katiplik gibi geçici işlerde çalıştı. 1939 yılının Nisan ayında Hatay hükümetini devirmek yönünde çalışmalar yaptığı iddiasıyla Antakya'ya götürüldü ve tutuklandı. İdam talebiyle yargılanmasına rağmen 2 aylık bir yargılama sürecinin ardından beraat etti. 1940 yılında tekrar okumaya karar vererek İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde okudu. 1942-1945 yılları arasında Elazığ'da, 1952-1954 yılları arasında ise İstanbul'da Fransızca öğretmenliği görevlerinde bulundu.

1946 yılının Aralık ayında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Fransızca okutmanı unvanıyla çalışmaya başladı. Emekli olduğu 1974 yılına kadar bu kurumda aralıksız olarak çalıştı ve yıllarca dersler verdi. Bu arada 1951 yılında Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne doktora öğrencisi olarak kayıt yaptırdı. 1952-1954 yılları arasında Işık Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü’nde dersler verdi.

Gözlerinden dolayı hayat boyu sıkıntı yaşadı

Cemil Meriç küçük yaşlarından beri görme ile ilgili sıkıntılar yaşadı. Problemli olan görme duyusunun giderek zayıflaması üzerine 1954 yılında birkaç başarısız göz ameliyatı geçirdi. 1955 yılında ise Paris’te bulunan Quinze-Vingts Hastanesinde geçirdiği çok sayıda ameliyatlar da başarılı olmayınca hayatının geri kalan kısmını görme duyusunu tamamen kaybetmiş şekilde sürdürdü. 

Edebiyat ve fikir dünyasında edinmiş olduğu değerli tecrübelerini ailesi, dostları ve sevenlerinin destekleriyle paylaşmayı sürdürdü. 1984’te beyin kanaması ve ona bağlı olarak felç geçirdi; ağır bir hastalık ve tedavi sürecinin sonunda 13 Haziran 1987’de İstanbul’da hayata veda etti. Cenazesi Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.

Cemil Meriç'in eserleri

İnceleme Tarzındaki Çalışmaları:

• Hint Edebiyatı (1964),
• Saint Simon İlk Sosyolog, İlk Sosyalist (1967),
• Bir Dünyanın Eşiğinde (1976),
• Işık Doğudan Gelir (1984),
• Kültürden İrfana (1985)

Deneme Tarzındaki Çalışmaları:

• Mağaradakiler (1978),
• Bu Ülke (1974, 1985)
• Umrandan Uygarlığa (1974)

Günlük Tarzındaki Çalışmaları:

• Jurnal I (1992)
• Jurnal II (1994)

Diğer Kitapları:

• Kırk Ambar (1980),
• Bir Facianın Hikayesi (1981),
• Sosyoloji Notları ve Konferanslar (1993)

Almış Olduğu Ödüller:

• 1974- Türkiye Millî Kültür Vakfı ödülü
• 1983- Türkiye Millî Kültür Vakfı ödülü, Ankara Yazarlar Birliği Derneği'nin Yılın Yazarı ödülü
• 1981- Türkiye Yazarlar Birliği Yılın Fikir Eserleri ödülü