Özay Gönlüm 5 Şubat 1940 yılında Denizli'ye bağlı Merkezefendi ilçesinde dünyaya geldi. Ailesi Denizli'nin Tavas ilçesine bağlı Kızılcabölük beldesi nüfusuna kayıtlıdır. Özay Gönlüm 1953 yılında Denizli Erkek Sanat Enstitüsü'ne başladı. Bu okulda müziğe olan yatkınlığı ve farklı kişiliğiyle çok sevilen Gönlüm, henüz 16 yaşında iken Muzaffer Sarısözen'le tanıştı.
Ankara Radyosu Yurttan Sesler Programı'na müzik dünyasına ilk adımını attı. Bir süre Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Film Radyo Televizyon Merkezi'nde çalışan Özay Gönlüm, 1966 senesinde yetişmiş saz sanatçısı unvanıyla Ankara Radyosu'nda müzik çalışmalarına devam etti.
Özellikle Denizli yöresi türkülerine sazı ve sesiyle can veren Özay Gönlüm, dinleyenlerin yüreklerinde derin izler bırakmayı başardı. Çalıp söylediği Ege türkülerinin yanında fıkraları, taklit yeteneği, şovmenliği ve Denizli ağzını çok iyi konuşmasıyla Türk folklorunun zenginleşmesine önemli katkılarda bulundu.
1960'lı yıllarda sahne hayatına başlayan sanatçı, 1973 yılından itibaren 10 yıl süreyle İzmir Uluslararası Fuarı'nda sahne aldı. Söylediği türkülerle dillere destan olmayı başaran Özay Gönlüm, fuarda geçirdiği yıllarda daha fazla tanınma fırsatı buldu. Başta Zeki Müren olmak üzere pek çok ünlü sanatçı ile aynı sahneyi paylaştı. Bir Yeşilçam filminde başrol oyuncusu olarak kamera karşısına da geçen Gönlüm, TRT ekranlarında tarımla ve çocuklarla ilgili çeşitli programlar da yaptı.
Kültür Bakanlığı Hal Müziği Geliştirme Merkezi'nde bir süre repertuvar kurulunda üyelik görevini yürüten saz üstadı TRT 'de son program olarak "Türk Halk Müziği İstekleri" adlı programı yaptı. O yıllarda oldukça ilgi gören radyo tiyatroları ve oyunlarında görev alan Gönlüm, televizyonda ve radyolarda yayınlanan "Nineden Mektuplar" tiplemesiyle çok ilgi gördü.
Pek çok uzunçalar ve 45'lik plakta imzası olan usta sanatçı kendisinin derlediği ve TRT repertuvarına kazandırdığı yüzlerce eserle sesi ve sazıyla hafızalara kazındı. Özay Gönlümün derlediği en bilinen bir kaç eseri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Zobalarında kuruda meşe yanıyor efem
- Denizli'nin horozları
- Avşar Beyleri
- Cemilem'in gezdiği dağlar meşeli
- Evlerinin önü bulgur kazanı sayılabilir.
Amerika, Asya, Avrupa ve Avustralya'da 42 ülkede konserler verdi. Özay Gönlüm, yöresel ağzı ustalıkla kullanması, tiyatral yeteneği, türküleri yorumlaması ve adını "yaren" koyduğu üçlü sazıyla kısa sürede Türk Halk Müziğinde bir ekolün sahibi haline geldi.
Gönlü bağlamadan yana ağır bassa da tambura ve cura tekniğiyle de ustalığını kanıtlayan Özay Gönlüm, Ege yöresinin çok ünlü cura üstatlarıyla çalışma fırsatı buldu. Üç enstrümanın birleştiği "Yaren", yaptığı radyo ve televizyon programlarında sanatçının ayrılmaz bir parçası gibiydi.
1 Mart 2000 tarihinde solunum yetmezliği sebebiyle hayatını kaybeden usa sanatçı Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilmiştir.
