Bu yazımızda sözlü iletişim kurmakta güçlük yaşayan otizmli çocukların dil gelişimlerine yardımcı olacak stratejiler paylaşacağız. Hepimizin bildiği gibi sözlü diyalog kurmak insanlara arasındaki en önemli ve en kuvvetli iletişim şeklidir. Kendilerini karşı tarafa ifade edememe duygusu otizmli çocuklarda öfke nöbetlerine ve daha pek çok davranışsal problemlere yol açar. Çocuklarda bu sıkıntıların minimuma indirgenmesi için neler yapılabilir? İşte bu stratejiler hakkında detaylı bilgiler..
Çocuğun işaret diline odaklanmak
Dilin temelini göz kontağı ve işaret dili oluşturur. Çocukla diyalog kurmaya çalışırken sözlü olarak anlatmaya çalıştığınız her şeyi aynı zamanda model olarak gösterin. Böylelikle çocuk sizin verdiğiniz komutları daha kolay takip edecektir. Buna bir örnek verecek olursak; "Oğlum acıktın mı, makarna yemek ister misin?" şeklindeki bir soru cümlesi 7 kelimeden oluşur ve çocuk bu kelimeleri aynı anda sıraya koyup algılamakta zorluk çekebilir ve tepkisiz kalabilir.
Böyle bir soru sormak yerine "acıkmak" kelimesini model olarak gösterin. Elinizle karnınızı ovarak ve çocuğun göz seviyesine inerek "makarna, makarna" deyin. Böylelikle çocuk görseli ve kelimeyi bağdaştırarak ne demek istediğinizi daha kolay anlar. Çocuğun günlük hayatındaki rutinlerin mutlaka bir modelle bağdaştırarak öğrenmesi gerekir. İlerleyen zamanlarda görülecek ki kendini sözlü olarak ifade edemeyen çocuk, işaret dilini kullanarak kendini çok kolay ifade edebilecek duruma gelecektir.
Çocuğun sosyal oyunlar oynaması için teşvik edilmesi
Çocuklar en iyi öğrenmeyi oyun oynayarak gerçekleştirirler. Oyun oynamak otizmli çocukların dil gelişim sürecini hızlandırır. Taklit yapma oyunları ya da bir senaryo canlandırması çok etkili olacaktır. Buradaki ilk ve en önemli aşama yetişkin bireyin göz seviyesi ile çocuğun göz seviyesinin aynı hizada olmasıdır. Çocuk sizi rahatlıkla duyabilmeli ve görebilmelidir. Siz model olun ve bir oyuncak bebeği alarak bebekle konuşun, yemek yedirin, ve yatırarak uyutun. Bu senaryoda seçilecek kelimelerin kısa ve net olması çok önemlidir. İkinci aşamada ise oyun çocukla beraber oynayın, Böylelikle çocuk oyunun nasıl oynanması gerektiğini öğrenmiş olur.
Oyun esnasında çocuğun davranışlarının ve çıkardığı seslerin taklit edilmesi
Oyun oynarken mutlaka çocuğunuzun davranışlarını ve çıkardığı sesleri taklit ederek oynayın. Çünkü bu durum, çocuğun da sizin ses ve davranışlarınızı taklit edebileceğini ve dönüşümlü olarak bu ses ve davranışları gerçekleştirmesi gerektiğini öğretir. Böylelikle çocuğun sizinle olan etkileşimi artar ve hedeflenen kelimeleri daha hızlı öğrenirler. Oyun esnasında çocuğun sadece olumlu davranışları taklit edilmelidir. Olumsuz davranış olursa yüzünüzü başka tarafa çevirerek bu davranışı onaylamadığınızı ona hissettirin.
Çocuğun sorulara cevap vermesi için ona süre tanımak
Çocuğunuzdan cevap beklerken ona bir süre tanıyın. Hepimiz doğal olarak beklediğimiz cevabı anında alamayınca çocuğun yarım bıraktığı cevabı tamamlama eğiliminde oluruz. Yarım cümleyi tamamlamak yerine onunla göz teması kurarak cevabın tamamlanması beklentisi içinde olduğunuzu ona gösterin. Eğer çocuk halen cevabı veremiyorsa cümleyi tamamlayarak çocuğun beklentisini giderin.
Örneğin çocuk suyu işaret ederek "sss" "sss" şeklinde ses çıkartıyorsa bir süre beklenmeli ve çocuğun "su" kelimesini tamamlanması göz temasıyla istenmelidir. Eğer isteğini halen doğru olarak ifade edememişse "evet çocuğum işte su aferin " diyerek suyu ona uzatmalısınız. Bu ödüllendirme cümlesi çocuğun bu işi kendisinin başardığı hissini uyandıracaktır.
Yardımcı cihazlar ve görsel destek materyalleri kullanmak
Görsel yöntemler çocukların tamamlamakta zorlandıkları kelimeleri resimlerle eşleştirerek beyinlerine bunları kopyalamalarını sağlar. Çocuk, kelimeyi telaffuz edemese bile onun ne an lama geldiğini bilir. Bu yöntemler uygulandığında otizmli çocukların dil gelişimlerinin hızlandığına ve öfke nöbetlerinin minimum düzeye indiğini görebileceksiniz.
