Newton beşiği, büro, ofis gibi pek çok iş yerinde masa üzerinde görmeye aşina olduğumuz, görsel amaçlı kullanılan ancak içinde habersiz olduğumuz fizik yasalarını barındıran bir düzenektir. Bu yazımızda Newton beşiğinin kim tarafından icat edildiği, bu ismi nasıl aldığı ve hangi fizik yasalarına göre çalıştığı hakkında bilgiler sunduk.
🔴 Newton Beşiği Nedir?
Newton salıncağı, genellikle bir metal çerçeve üzerine yerleştirilmiş beş adet metal topu içerir. Toplar, eşit uzaklıkta ve asılı haldedir. Ortadaki top, diğer dört topa eşit büyüklükte temas eder. İlk topa vurduğunuzda, onunla temas halinde olan diğer top son topa enerji ve momentumunu aktarır ve son top diğer tarafta yükselirken ilk top durur. İkinci top, enerjiyi ve momentumu üçüncü topa aktarır ve bu süreç diğer toplara kadar devam eder.
🔴 Newton Beşiğini Kim Buldu?
Aletin adının Newton beşiği olması sizi yanıltmasın. Bu alet, ünlü fizikçi Isaac Newton tarafından icat edilmedi. Hatta, Newton'un yaşadığı dönemden çok sonralar ortaya çıktı. Newton beşiğinin mucidinin kim olduğu bilinmiyor. Newton beşiğine bu ismi 1967 yılında İngiliz TV şov sanatçısı olan Simon Prebble vermiş ve isim çok beğenildiği için de dünyaca kabul görmüş.
🔴 Newton Beşiği Nasıl Çalışır?
İpli bir düzenekle merkezleri aynı doğru üzerine gelecek şekilde sıralanmış özdeş 5 adet küreden oluşan Newton beşiği, baştaki topun yukarı kaldırılıp serbest bırakılmasıyla çalışmaya başlar. Siz topu yukarı doğru hareket ettirmeye başladığınız anda fizik yasaları işin içine girmeye başlar.
En baştaki topa bir yükseklik kazandırdığınızda top üzerinde "yükseklik potansiyel enerjisi" oluşur. Top serbest bırakıldığı anda potansiyel enerjisi, kinetik (hareket) enerjisine dönüşmeye başlar. Topu durgun halde iken aldığınız noktaya geldiğinde ise potansiyel enerjisi sıfırlanır, kinetik enerjisi ise maksimum değere ulaşır.
Bıraktığınız top, önündeki topa çarpmadan önce fizikte "P" sembolü ile gösterilen momentuma sahiptir. Momentum, cismin kütlesinin ve hızının çarpımı şeklinde hesaplanan ve yönü olan bir büyüklüktür. Çarpışan iki cisim arasında momentum aktarımı olur.
Eğer çarpışma, Newton beşiğindeki gibi biri duran, diğeri hareketli olan iki özdeş cismin merkezi olarak çarpışması şeklinde gerçekleşirse hareketli cisim sahip olduğu momentumun tamamını diğer cisme aktararak kendisi durur. Momentum, bu şekilde en son sıradaki topa kadar aktarılır. En sondaki top ise artık kinetik enerji kazanarak harekete geçer. Yükselmesi sırasında potansiyel enerji kazanır. Potansiyel enerjisi maksimuma ulaştığında yer çekiminin etkisiyle geri dönüş hazırlığına geçer. Döngü bu şekilde devam eder.
🔴Newton Beşiği Ne Zaman Durur?
Yukarıda anlatmaya çalıştığımız döngü, elbette sonsuza kadar devam etmeyecektir. Çünkü topların hareketleri sırasında hava molekülleriyle ve topların birbirine çarpması sırasında kendi aralarında sürtünme yaşanır. Sürtünmeyle ısıya dönüşen ve atmosfere yayılan enerji nedeniyle düzenek bir süre sonra duracaktır.
Yorumunuzu buradan gönderebilirsiniz