Katılım bankacılığı nedir, katılım bankalarının işleyişi nasıldır?

Bankaya yatırdıkları paralarından faiz kazancı istemeyen kişilerin faizsiz bankacılık olarak algılanan katılım bankacılığına yöneldiklerini, mevduatlarını bu bankalar aracılığıyla değerlendirmeye çalıştıklarını biliyoruz. Türk bankacılık sektöründe önemli bir yere sahip olan katılım bankalarının prensipleri ve işleyiş biçimleri hakkında çok detaylı bilgileri bu yazımızda okuyabilirsiniz.

Türk bankacılık sektöründe yürüttükleri faaliyetler ve fon toplama ve kullandırma yöntemleri açısından üç tür banka grubu bulunur. Kalkınma ve yatırım bankaları, mevduat bankaları ve katılım bankaları bu üç ana grubu oluştururlar.

Katılım bankalarının temel prensipleri

• Katılım bankacılığı sisteminde faiz işlemlerine yer verilmez. Faiz yasağı söz konusudur.

• Borcun finansmanı yasaktır. Reel ekonomiye uygun ticaret faaliyetlerinde bulunmak esas olarak kabul edilir.

• Faaliyetlerde ortaklık yapısının kurulması ve risklerin paylaşılması gerekir.

• İşlemlerde aşırı belirsizlik (Gabar) yasaktır.

• Finansal ya da reel piyasalarda spekülasyon özellikli işlemler yapılmaz.

• Alkollü içecekler, kumar, tütün ve şans oyunları gibi alanlarda faaliyet yapılamaz.

• Faaliyetlerin gerçekleşmesi ve sonuç raporlarının hazırlanmasında şeffaf bir yapının olması gerekir.

Katılım bankaları fon toplama işini nasıl yaparlar?

Katılım bankalarının müşterileri paralarını iki tür hesapta tutabilirler. Bunlar; özel cari hesap ve katılım hesabı olarak adlandırılır.

Özel cari hesaplarda;

• Müşteriler paralarını vadesiz olarak bankaya yatırırlar. 

• Paralarını kısmi ya da tamamen istedikleri zaman çekebilirler. 

• Bu müşterilere herhangi bir getiri ödemesi yapılmaz.

Katılım hesaplarında;

• Hesaptaki fonun işletilmesi sonucu elde edilecek kar ya da oluşacak zarar, müşteri ile banka arasında belli oranlarda paylaşılır.

• Müşteriye ana para garantisi verilmez.

• Ödenecek getiri ya da oluşacak zarar vade sonunda belli olur.

• Önceden belirlenmiş sabit bir kar ödemesi yapılmaz.

• Kar ya da zararın paylaşımı genel olarak % 80 müşteri, % 20 banka şeklinde yapılır.

Katılım bankalarının finans desteği yöntemleri

1. Kurumsal Finans Destekleri

Fon desteği kullanmak isteyen kurumsal müşterilerin ihtiyaç duydukları mal ya da hizmetin banka tarafından finanse edilmesidir. Bu süreçte mal ya da hizmet bedeli satıcıya peşin olarak banka tarafından ödenir. Ödenen tutar üzerine banka kârı eklenerek müşteri yeni tutar üzerinden bankaya borçlandırılır. Alım-satıma dair tüm belgelerin banka tarafından saklanması zorunludur.

2. Kişisel Finans Destekleri

Bireysel müşterilerin araç, konut ve ihtiyaç maddelerinin finansmanına yönelik faaliyetleri kapsar. Araç, konut ya da malın satış bedeli satıcıya peşin olarak banka tarafından ödenir. Banka kârı eklenerek müşterinin toplam tutar üzerinden vadeli olarak borçlanması sağlanır.

Katılım bankaları iki ana alanda faaliyet göstererek kâr elde eder ve bunları müşterilerine paylaştırırlar. Bunlar; fon alım-satım işlemleri ve finansal kiralama faaliyetleridir.