Kariyer kelimesinin anlam olarak tam karşılığı "meslek hayatı" dır. Üniversitede okumak ve daha sonra çeşitli aşamalardan geçerek profesörlüğe kadar uzanan süreç ise akademik kariyer olarak tanımlanabilir. Bu yazımızda akademik kariyer basamaklarından ve geçilmesi gereken aşamalardan bahsetmeye çalışacağız.
Lisans eğitimi ne demektir?
Liseden mezun olmuş öğrencinin üniversite sınavında başarılı olarak en az 4 yıllık eğitim veren bir lisans programına başladığı aşamadır. Akademik kariyer yapmak için kazanılan lisans programının ne olduğunun bir önemi yoktur. Çünkü üniversitede hangi lisans bölümünü okursanız okuyun o alanla ilgili uzmanlaşma ve akademik kariyer yapma imkanı mevcuttur.
Lise mezunu gençler üniversitede okuyacakları bölümlerin tercihlerini yaparken genel olarak akademik kariyer yapma planları olmaz. Tercihler, gelecekte kolay iş bulma ya da popüler meslekler yönünde şekillenir. Diyelim ki bir lisans programını kazandıktan sonra o alanda ilerlemek ve uzmanlaşmak istiyorsunuz. Bunun için öncelikle bölümünüzdeki en başarılı öğrenciler arasında yer almalı ve istikrarlı bir eğitim süreci geçirmelisiniz. Bölümünüzden ya da fakültenizden saygın ve sözü geçen hocalarla diyaloğunuzun iyi olması ve onların ileriki aşamalarda sizi destekleyebilecek bir düşünce yapısına sahip olmaları da akademik kariyeriniz için önemlidir.
Yüksek lisans nedir, nasıl yapılır?
Lisans programını başarıyla bitirdiniz ve halen öğrenme, araştırma ve yükselme isteğiniz devam ediyorsa yüksek lisans yapabilirsiniz. Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı olan ALES, Yabancı Dil Sınavı YDS ve üniversitelerin kendi bünyelerinde yapabilecekleri yazılı ve sözlü sınavları başarıyla geçebilirseniz yüksek lisans programına kayıt yaptırabilirsiniz. Ülkemizde son yıllarda yüksek lisans yapmak isteyenlerin sayısı bir hayli artmış durumda. İş hayatına atılmış olan üniversite mezunlarının kendi mesleki kariyerlerinde yükselme ve ücret artışı gibi nedenlerle tezsiz yüksek lisans yaptıkları bilinmektedir.
Akademik yükselme amacında olanların ise mutlaka tezli yüksek lisans programlarına katılıp başarılı olmaları gerekir. Yüksek lisans eğitiminin ilk yılı yoğun dersler almanızla, ikinci yılı ise yüksek lisans tezinizi yazmakla geçer. Yüksek lisansı başarılı bir şekilde tamamlayan kişi uzman unvanını elde eder.
Doktora (master) ne demektir?
Yüksek lisans programını başarıyla bitirerek uzmanlık kazanan kişinin kariyerine devam etmek istemesi durumunda baş vuracağı program doktora programıdır. Kişi bu aşamada uzmanlık alanıyla ilgili 1 yıl boyunca dersler alır. Yabancı dil sıkıntısı yaşamıyorsa 1 yılın sonunda yeterlilik sınavına alınır.
Yeterlilik sınavını kazanan aday, doktora tezi hazırlama çalışması yapar. Doktora yapmanın ideal süresi 4 yıldır. Doktora aşaması, akademik kariyerin en kritik ve en zor aşamasıdır. Bu sürecin verimli geçirilmesi ve zamanında tamamlanması kariyerin geleceği açısından çok önemlidir. Doktora tezi kabul edilen kişi Dr. unvanına sahip olur.
Nasıl Doçent olunur?
Doçentliği kazanmak akademik kariyerdeki en çetrefilli ve sıkıntılı aşama olarak kabul edilir. Bu unvan YÖK tarafından oluşturulan alanınızla ilgili bir jüri, yaptığınız çalışmaları ve yayınladığınız bilimsel makaleler inceler. Yayınlarınızın bilimsel geçerliliği kabul edilirse aynı jüri tarafından sözlü sınava alınırsınız. Bu aşamayı da geçerseniz doçent unvanıyla akademik kariyerinize devam edebilirsiniz.
Bu aşamada, yayınlar incelenirken ya da karar verilirken jüri üyelerinin objektif davranmadıklarına yönelik eleştiriler sık sık gündeme gelen bir konudur. Doçent unvanını almış kişiler, üniversiteler tarafından açılan kendi uzmanlık alanıyla ilgili kadrolara başvuru yaparak ders vermek üzere görev alırlar. Doçentler 5 yıl sürecek sıkı bir çalışma sonunda eğer üniversite kadrosunda ihtiyaç varsa profesör unvanına sahip olurlar.
