Aydın Sayılı, bilim tarihi alanında doktora yapan ilk kişi unvanını elde etmiş, bilim tarihi alanında en saygın bilim insanıdır. 5 TL'lik banknotun arka yüzünde bir portresi yer alan Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı'nın hayatı ve bilimsel çalışmaları hakkında detaylı bilgileri sizlerle paylaşıyoruz.
2 Mayıs 1913 tarihinde İstanbul'da dünyaya gelen Aydın Sayılı'nın babası Abdurrahman Bey, annesi Suat Hanım'dır. Babasının İran'da vazifeli olması nedeniyle çocukluğunun ilk döneminin bir kısmı İran'da geçmiştir. İlkokulu İstanbul'da, ortaokul ve liseyi Ankara Atatürk Lisesi'nde tamamlamıştır. Lise mezuniyet imtihanlarındaki sınav heyetinde Mustafa Kemal Atatürk'te bulunuyordu.
Liseden mezun olduğu yıl Milli Eğitim Bakanlığı tarafından açılan yurtdışına öğrenci gönderme sınavını kazandı. Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey’in yönlendirmesiyle bilim tarihi ile ilgilenmeye başladı ve Harvard Üniversitesi'ne bilim tarihi alanında eğitim alması için ABD'ye gönderildi.
Prof. George Sarton’ın danışmanlığında yürüttüğü “İslam Dünyasında Bilim Kurumları” adlı tezini sunarak 1942 yılında Harvard Üniversitesi’nden doktora derecesi aldı. Bu, bilim tarihi alanında dünyada alınmış olan ilk doktora derecesiydi.
Kendisine ABD üniversitelerinden çok sayıda cazip teklifler yapılmasına rağmen vatanına ve devletine olan vefa borcunu ödeyeceğini söyleyerek yurda döndü. 1943’te yurda döndüğünde Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nde göreve başladı. Onun göreve başlamasıyla bölüm programına tarih dersleri dahil edildi.
1946 yılında felsefe kürsüsünde "Bilim Tarihi Doçenti" olarak görev yapmaya başladı. 1952 yılında ise "Bilim Tarihi Profesörü" unvanını aldı. 1953 yılında ABD hükümetinden aldığı bursla ve 1956-1957 yıllarında Fords Vakfı'ndan aldığı bursla ABD'de bilim tarihi alanında çalışmalar yaptı. Kendisine ABD üniversitelerinden çok sayıda cazip teklifler yapılmasına rağmen vatanına ve devletine olan vefa borcunu ödeyeceğini söyleyerek yurda döndü.
1958 yılında Ordünaryüs Profesör unvanını aldı. “İslam Dünyasında Rasathane ve Genel Rasathane Tarihi İçindeki Yeri” adlı başyapıt eserini 1960 yılında yayımladı. 1974 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölüm Başkanı oldu. Emekli olduğu 1983 yılına kadar bu görevi yürüttü.
Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Ankara Üniversitesi’nde hizmet verdiği uzun yıllar boyunca sadece bilim tarihi alanında üç doktora öğrencisi yetiştirdi. Sevim Tekeli astronomi tarihi, Esin Kahya doğa bilimleri ve tıp tarihi, Melek Dosay ise matematik tarihi alanında doktoralarını yaptı. Her üç isim de kendi alanlarında profesör oldular. Üniversitedeki görevinin yanı sıra 1974’te Türk Tarih Kurumu tam üyeliğine seçilerek bu kurumda çalışmalar yürüten Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Ortaçağ Türk Tarih Kol Başkanı olarak yıllarca hizmet etti.
1984 yılında Atatürk Kültür Merkezi'ne başkan olarak atanan Sayılı, 1993 yılında bu görevinden emekli oldu. Henüz emekliliğinin 1. ayında iken geçirdiği kalp krizi sonucunda 15 Ekim 1993 tarihinde hayatını kaybetti. Kabri, Ankara Cebeci Asri Mezarlığı'ndadır.
