Ataol Behramoğlu, ünlü Türk şair, yazar, çevirmen ve edebiyatçı. 13 Nisan 1942’de, Azerbaycan kökenli bir ailenin çocuğu olarak babasının yedek subaylığı sırasında Çatalca’da doğdu. İlkokul eğitimini Kars ve Çankırı’da, orta ve lise eğitimini Çankırı’da tamamladı. 1966’da Ankara Üniversitesi DTCF Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi.
1969’da yayınlanan “Bir Gün Mutlaka” adlı şiir kitabı ile kuşağının öncü bir şairi olarak kabul edildi.. 1970-74 yıllarında yaşamını Paris,Londra ve Moskova’da sürdürerek dil ve edebiyat konularında çalıştı. Moskova Devlet Üniversitesinde Rus edebiyatı üzerine lisans üstü bir çalışma yaptı.
Yurt dışında bulunduğu sırada İstanbul’da “Yolculuk, Özlem, Cesaret ve Kavga Şiirleri” adlı şiir kitabı yayınlandı. Ülkeye dönüşünde kardeşi Nihat Behram’la edebiyatta yeni toplumcu-gerçekçi anlayışı yansıtan “Militan”dergisini çıkardı. İstanbul Şehir Tiyatrolarında dramaturg olarak görev yaptı.
1960’lı ve 70’li yıllarda başladığı çeviri çalışmalarını sürdürerek Rus edebiyatından Lermontov, Puşkin, Gorki, Çehov gibi şair ve yazarların yapıtlarını dilimize çevirdi. 70 yıllarda yayınlanan “Ne Yağmur…Ne Şiirler”, “Kuşatmada”, “Dörtlükler”, “Mustafa Suphi Destanı” gibi şiir kitaplarıyla çağdaş Türk şiirinin önemli temsilcileri arasında yer alan Behramoğlu 1982 yılında askeri cunta yönetimince Türkiye Barış Derneğine karşı açılan dava nedeniyle tutuklanarak on ay cezaevinde kaldı. Cezaevinde bulunduğu sırada kendisine Asya-Afrika Yazarlar Birliğinin Uluslararası Lotus Edebiyat Büyük Ödülü verildi.
1985-86 yıllarında Paris- Sorbonne üniversitesinde Rus edebiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat konularında lisans üstü bir çalışma yaparak D.E.A. derecesi alan Ataol Behramoğlu Paris’te “Anka” adlı Türkçe-Fransızca edebiyat dergisini kurup yönetti. 1989’a kadar sürecek bu ikinci yurt dışı döneminde, Avrupa ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkedeki toplantılarda şiirlerini okudu, konferanslar verdi..
Ülkeye dönüşünde iki dönem Türkiye Yazarlar Sendikası genel başkanlığı görevini üstlendi. Şiir üzerine yazı ve denemelerini “Yaşayan Bir Şiir” ve“Şiirin Dili-Ana Dil”adlı kitaplarında topladı. “Lozan”adlı belgesel-müzikli oyunu 1993’te Devlet Tiyatrosu’nca sahnelendi. Çocuk edebiyatı, gezi, anı, deneme türlerinde çok sayıda yapıtı yayınlandı.
1992’de İstanbul Üniversitesinde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003’te aynı üniversitede doçent, 2009’da Beykent Üniversitesinde profesör olarak sürdürdü. Şimdi İstanbul-Aydın Üniversitesi öğretim kadrosundadır. 2007’de Rusya Federasyonunun uluslar arası Puşkin Madalyası’yla ödüllendirilen ilk Türk şairi oldu. “Rus Edebiyatı Yazıları”, “Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği”, “Rus Edebiyatının Öğrettiği” adlı kitaplarının yanı sıra, 1995’ten günümüze “Cumhuriyet” gazetesindeki köşesinde yayınlanmakta olan makalelerini çok sayıda kitapta topladı.
Yunanca, Macarca, Sırpça, Bulgarca, Azeri Türkçesi ve İngilizce’de kitap olarak yayınlanan şiirleri dünyanın belli başlı bütün dillerine çevrilerek dergi ve seçkilerde yer aldı. 1990’lı yıllardan günümüze tüm ülkeyi şiirlerini okuyarak ve konferanslar vererek dolaşmakta olan Behramoğlu, ünlü müzisyenlerin beste ve yorumlarıyla da milyonlara ulaşan dizeleri, öncü şair ve aydın kimliğiyle çağdaş edebiyatımızın en çok sevilen, ilgi ve beğeniyle izlenen şair ve yazarları arasında yer aldı.
Şiir
- Bir Ermeni General (1965)
- Bir Gün Mutlaka (1970)
- Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974)
- Ne Yağmur... Ne Şiirler... (1976)
- Kuşatmada (1978)
- Mustafa Suphi Destanı (1979)
- Dörtlükler (1983)
- İyi Bir Yurttaş Aranıyor (1983) (Ankara Sanat Tiyatrosu tarafından oyunlaştırılmıştır.)
- Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum (1985)
- Kızıma Mektuplar (1985)
- Şiirler 1959-1982 (1983)
- Eski Nisan (1987)
- Bebeklerin Ulusu Yok (1988)
- Bir Gün Mutlaka-Toplu Şiirler I (1991)
- Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var-Toplu Şiirler II (1991)
- Kızıma Mektuplar- Toplu Şiirler III (1992)
- Sevgilimsin (1993)
- Aşk İki Kişiliktir (1999)
- Yeni Aşka Gazel (2002)
- İki Ağıt (2007)
- Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar (2008)
- Okyanusla İlk Karşılaşma (2008)
- Hayata Uzun Veda (2008)
- Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar (2008)
Deneme-İnceleme
- Yaşayan Bir Şiir (1986)
- Şiirin Dili-Anadil (1995)
- Utanıyorum (1996)
- Mekanik Gözyaşları (1997)
- Nazım’a Bir Güz Çelengi (1997)
- Nazım Hikmet-Tabu ve Efsane(2008)
- İki Ateş Arasında (1998)
- Kimliğim İnsan(1999)
- Başka Bir Açı(2000)
- Gerçeklik Duygusunun Kaybolması(2001)
- Rus Edebiyatı Yazıları (2001)
- Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği (2001)
- Kendin Olmak ya da Olmamak (2003)
- Yeni Ortaçağın Saldırısı (2004)
- Biriciktir Aşk (2005)
- Rus Edebiyatının Öğrettiği (2008)
- Sivil Darbe (2009)
- Benim Prens Adalarım (2010)
Anı
- Aziz Nesinli Fotoğraflar (1995)
- Aziz Nesin'li Anılar (2008)
Gezi
- Başka Gökler Altında (1996)
- Yurdu Teninde Duymak (2008)
Oyun
- Lozan (1993)
Mektup
- Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (İ.Özel'le mektupları,1995)
- Şiirin Kanadında Mektuplar (M.Demirtaş'la mektupları,1997)
Çocuk
- Yiğitler Yiğiti ve Uçan At Masalı (şiir-masal)
- Dünya Halk Masalları (çeviri-uyarlama)
- Düşler Kuruyorum (kitapta bölüm)
- M.Zoşçenko-Lastik Papuçlar (çeviri)
Antoloji
- Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt,1987, eklerle yeni basım • Dünya Şiiri Antolojisi ( 4 cilt,1997 Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
- Çağdaş Bulgar Şiiri Antolojisi(1983,Özdemir İnce-Ataol Behramoğlu, eklerle yeni basım 2008)
- Çağdaş Rus Şiiri Antolojisi(eklerle yeni basım, 2008)
- Uçur Diye, Ey Aşk (Tematik Aşk Şiirleri,2007)
Çeviri
- Anton Çehov - Büyük Oyunlar
- Aleksandr Puşkin-Bütün Öyküler,Bütün Romanlar
- Aleksandr Puşkin-Seviyordum Sizi (şiirler)
- Maksim Gorki-Yaşanmış Hikâyeler
- İvan Turgenev-Arefe • Mihail Lermontov-Hançer (şiirler)
- Jose Marti-Göklerde Eriyip Gitmek İsterdim (şiirler)
- E.Babayev-Nâzım Hikmet
- V.Tulyakova-Nâzımla Son Söyleşimiz
- A.Fevralski-Nâzım'dan Anılar
- S.Viladimirov,D.Moldvaski-Mayakovski
- A.M.Şamsuddinov-Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi
- Fyodor Dostoyevski-Puşkin Üzerine Söylev
- G.D.Obiçkin-Lenin, Hayatı ve Mücadelesi
- Nazım Hikmet-Kadınların İsyanı (oyun)
- Yalancı Tanık (oyun)
- Aynı Mahalleden İki Kişi (senaryo)
