Babası Orman Memuru İsmail Hakkı Uzmay Şumnu' dur. Annesi Doirani Müderrisi Emrullah Efendi’nin torunu olan Şehdane Hanım’dır. Balkan Savaşları'ndan sonra ailesi Anadolu'ya taşındı. Babasının görevinden dolayı eğitim hayatını çeşitli illerde tamamlamıştır. İlk öğrenimini Adapazarı, Ankara, Mihallıççık (Eskişehir) ve Biga’da yapmıştır. 1920 yılında altı yıllık ilkokul diplomasını almıştır. Babası Anadolu'nun birçok yerlerinde Orman Memuru, Müfettişi ve Müdürü olarak çalışmıştır. Daha sonra Bolu Milletvekilliğine seçilmiştir.
Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerindendir. Türk Tarih Kurumunun asbaşkanlığını yapmıştır. Türk Tarih Kurumu Başkan Yardımcılığı yaptı. 1925 yılında Bursa'da Kız Öğretmen okulundan mezun olmuştur. İzmir’de Redd-i İlhak İlkokulunda göreve başlamıştır. Afet İnan, İzmir’de öğretmenlik yaparken Mustafa Kemal Atatürk ile tanışma fırsatı bulmuştur.
Mustafa Kemal Atatürk tarafından Fransızca dil eğitimi almak üzere İsviçre'nin Lozan şehrine gönderildi. 1927'de Lozan’dan döndükten sonra bir süre İstanbul Fransız Kız lisesine devam edip öğrenim görmüş ve tarih öğretmeni olmak için sınava girip, kazanmıştır. Afet İnan, Ankara Musiki Muallim mektebinde Tarih ve Yurt Bilgisi derslerini okutmak üzere tarih öğretmeni olarak göreve başlamıştır.
Atatürk’ün isteği üzerine 3 Nisan 1930 yılında Türk Ocağında Türk kadınlarının seçim haklarına ilişkin bir konferans vermiş ve bu konferans, onun ilk konferansı olmuştur. Konferansa hazırlanırken zamanın en ünlü hatibi Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Beyden dersler almış, giyeceği elbiseyi bizzat Atatürk çizmiş ve hatta gömleği için kendi pırlanta kol düğmelerini hediye etmiştir.
27-28 Nisan 1930 tarihlerinde Türk Ocakları Kongresi’nde Aksaray delegesi olarak söz almış, Türk Ocakları’nın amacını, yapacaklarını açıklayan bir konuşma yaptı ve sonradan “Türk Tarih Tezi” olarak nitelenecek bir tezi dile getirdi. Ayrıca Türk tarih ve medeniyetini bilimsel olarak incelemek üzere bir heyet kurulması için önerge verdi. Bu önerge üzerine kongreden sonra oluşturulan Türk Tarih Heyeti’nin on altı kişilik kurucu üyeleri arasında yer aldı.
Doktora için sınavlara girmiş ve bu sınavları geçerek tez savunmasını yapmış Sosyoloji doktoru unvanını almıştır. 1942 yılında doçent ve sonrasında profesör ünvanını almıştır. Afet İnan, 1929 yılında Topkapı Sarayı'nı müzeye dönüştürme çalışmalarında bulunmuş,aynı zamanda Pir-i Reis haritasını inceleyen Türk Tarih Cemiyeti heyetinin içinde yer alarak, haritanın dünyada tanıtılması için çalışmıştır.
1931-1941 yılları arasında liselerde okutulan ders kitaplarının yazar kadrosunda da yer almıştır. 15 Nisan 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti ve 1935 yılında da Türk Tarih Kurumu’nun, önde gelen bir numaralı kurucu üyesi olarak çalışmalara katılan Afet İnan, yayınlarda da bulunmuştur. Yabancı okullarda okuduğu tarih kitaplarında Türk milleti için kullanılan, barbar ve ikinci derecede ırk deyimleri millî duygularını rencide ettiği için öğretmenlerine itirazda bulunmuştur. Bu kitabı Atatürk’e gösterdiği vakit üzerinde ilgi ile durulmuş ve bu konularda çalışmak üzere tarihçileri bir araya toplayarak vazifeler verilmişti.
1935 yılında Ankara’da kurulması öngörülen Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde Afet înan’a da öğretim görevlisi olarak vazife alması teklif edilince kendisi yüksek öğrenimini ve doktorasını yapmadan bunu kabul edemeyeceğini bildirmiştir. Bundan sonra Cenevre Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik bilimler fakültesinin Yakın çağ ve Modern tarih bölümüne kaydolarak öğrenimine devam etmiştir. Lisans tezi olarak “Türk-Osmanlı devrinin ekonomik tarihi” ni sunduktan sonra, bütün derslerin sınavlarını geçmiş ve Temmuz 1938 de mezun olmuştur. Doktora için diğer sınavları da geçerek tez savunmasını yapmış ve Temmuz 1939 da Sosyoloji doktoru unvanını almıştır. 1942 de doçentlik sınavını kazanarak bu unvanı ile derslerine devam etmiştir. 1950 de sınavı vererek Profesör olmuştur.
Afet İnan, 1933 yılından sonra da Ankara Kız lisesinde görev yapmış bununla beraber Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne doçent vekili olarak atandı. 1940 yılında kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olan Dr. Rıfat İnan ile evlenen Afet Hanım, 1942’de doçent, 1950’de profesör oldu.
1950’den sonra Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi konularında Ankara Fen Fakültesi’nde, Hacettepe Üniversitesi’nde, Ege Üniversitesi’nde, Ankara Harp Okulu’nda dersler verdi. 1961-62 yıllarında İngiltere’de incelemeler yaptı. 1955-79 yılları arasında da UNESCO Türkiye Milli Komisyonu’nda Türk Tarih Kurumu’nu temsil etti. Ankara Üniversitesi Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrim Tarihi kürsüsü başkanlığını yaptı, 1977 yılında bu görevde iken kendi isteğiyle emekli oldu.
Afet İnan'ın eserleri
- Türk Tarihinin Ana Hatları (1930)
- Mimar Sinan (1937)
- Türkiye Halkının Antropolojik Karakterleri ve Türkiye Tarihi (1947)
- Atatürk’ten Hatıralar (1950)
- Eski Mısır Tarihi ve Medeniyeti (1956)
- Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1958)
- Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri (1964)
- Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları (1968)
- Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1972)
- İzmir İktisat Kongresi, 1923 (1982)
Kurucusu ve üyesi olduğu dernekler
Türkiye’deki Dernekler:
- Türk Tarih Kurumu (kurucu ve yönetici)
- Çocuk Haklarını Koruma Derneği (kurucu)
- Türk Kadının Sosyal Hayatı Tetkik Kurumu
- Milli Kütüphane’ye Yardım Derneği
Yurtdışındaki Dernekler
:
- Cenevre Tarih ve Arkeoloji Topluluğu (Cenevre, 1936)
- Uluslararası Antropoloji Enstitüsü (Paris, 1937)
- Uluslararası Kadınlar Birliği (Kopenhag)
- Avrupa Kültürü Cemiyeti (Venedik, 1957)
