Şimşek ve Yıldırım Nasıl Oluşur, Aralarındaki Farklar Nelerdir?

Şimşek ve yıldırım pek çoğumuzun ürktüğü ve korktuğu doğa olaylarındandır. Bu ikiliden korkmamız için gerçekten pek çok nedenimiz olabilir. Çünkü yüksek enerjili ve çok gürültülüdürler. Bu muhteşem doğa olaylarının detaylarına geçmeden önce ne oldukları hakkında kısa bir bilgi verelim. Şimşek, gökyüzündeki yüklü bulutların birbirleriyle etkileşimleri sonucu bulutlar arasında oluşan ışık arkıdır. Yeryüzüne yatay olarak oluştuğu için bizler için tehdit oluşturmazlar. Yıldırım ise, bulutlarda biriken elektrik yükünün yeryüzüne aktarılması sonucu oluşur.

Bu konuda en çok üzerinde duracağımız konu elbette yıldırımlar olacaktır. Yıldırımlar, yeryüzüne düşmeleri nedeniyle bazen insan yaşamı için tehdit oluşturabilmektedir. Dünyadaki çoğu hava olaylarının esas nedeni atmosferde oluşan sıcaklık farklarıdır. 

Sıcaklık farklarının ortaya çıkardığı yağmur bulutları gökyüzündeki hareketleri sırasında diğer bulutlarla ve havayla etkileşerek yüklü hale geçerler. Hava normalde yalıtkandır ve bulutlarda oluşan bu elektriklenmeden bizi korur. Ancak yağmurlu havalarda atmosfer kısmi olarak iletken hale geçebilir ve bulutlarda birikmiş yüksek enerji, daha düşük enerjili yeryüzüne doğru harekete geçer. Oluşan şimşeklerin yeryüzüne düşen hali yıldırım olarak tanımlanır. İnsanları korkutan şey, yıldırımlar değil oluşan gök gürültüsüdür.

Yıldırımlar çok yüksek enerji taşırlar. Yıldırımların sıcaklık 25.000 - 30.000 santigrat derece aralığındadır. Bu sıcaklıkla genleşen hava patlama yapar. Gök gürültüsü olarak duyduğumuz sesin sebebi havanın genleşme sonucunda patlamasıdır. Genelde şimşek çaktıktan bir süre sonra gök gürültüsü bize ulaşır. Bunun nedeni ses hızının ışık hızına göre kıyaslanamayacak kadar yavaş olmasıdır. Bir şimşek çaktığı anda kronometreyi çalıştırıp sesi duyduğunuz anda kronometreyi durdurursanız yıldırımın oluştuğu noktanın size olan uzaklığını bulabilirsiniz. Örneğin 10 saniye süre geçmişe bunu 300 metre ile çarparsınız. Yıldırım yaklaşık olarak 3000 metre uzakta oluşmuş demektir.

Evlerde kullandığımız elektrik enerjisi 220 Volt 'tur. Bir yıldırımın taşıdığı gerilim ise 10 ila 100 milyon Volt arasındadır. Bu gerilim bir canlıyı anında kül edebilecek kadar yüksek bir enerjidir. Yıldırım genelde yeryüzüne en kısa mesafeden ulaşır. Bu nedenle yüksek ve sivri noktalar yıldırımın en muhtemel hedefleridir. Bina tepelerine konulan paratonerler üzerine yıldırım düştüğünde bunu direkt olarak toprağa aktarır ve yıldırımın zararlarından insanları korumuş olur. Dünya üzerinde her gün ortalama 7-8 milyon arası şimşek ve yıldırım oluşmaktadır. Dünyada en çok yıldırıma maruz kalan bölge Güney Amerika Kıtası'nın kuzey taraflarıdır. Kolombiya ve Venezuela 'da yaşayanlar yıldırımlara en alışık insanlardır. Yıldırım çarpasına bağlı ölen insan sayısı yılda 25 bin civarındadır.

Yağmurlu ve yıldırım oluşma ihtimali olan bir havada dışarda iseniz en güvenli yer kapalı bir mekandır. Açık arazideyseniz sivri noktalardan ve ağaçlardan uzak durun. Yere çömelerek seviyenizi düşürün ve toprağa temas etmeyin. Araç içinde güvende olursunuz. Araçlar, Faraday kafesi etkisiyle sizi yıldırımdan korurlar. Yıldırımlar oluşturdukları yüksek gerilimle ozon tabakasını kuvvetlendirir ve yeryüzünde bitkilerin ihtiyacı olan Azot'un toprak içine geçmesinde rolü vardır. Belki gelecekte yıldırımın enerjisini depo edebilecek bir teknik gelişme olursa dünyamız temiz bir enerji kaynağına da kavuşmuş olur.