Depremler Nasıl Meydana Gelir, Deprem Türleri Nelerdir?

Depremler, Dünya'nın kabuğunda meydana gelen yerkabuğu hareketleri sonucunda oluşan titreşimlerdir. Bu hareketler genellikle büyük enerji birikiminin serbest bırakılmasıyla gerçekleşir. 

Depremler Nasıl Oluşur?

Depremler, genellikle iki kaya plakasının birbirine göre hareket etmesi sonucu meydana gelir. Bu plakalar, Dünya'nın yüzeyini kaplayan yerkabuğunu oluşturan büyük parçalardır. En yaygın deprem türü "tektonik depremler"dir ve bu depremler, yerkabuğundaki plaka sınırlarındaki gerilimlerin aniden serbest bırakılması sonucu meydana gelir.

Farklı deprem türleri, nedenlerine bağlı olarak büyük hasarlara neden olabilir. Tektonik depremler, erimiş kayanın bir bölümü üzerinde plakaların sürekli hareketinden kaynaklanır. Desteklerin hareketini engelleyen plakalar arasında sürtünme başlar. Büyük kaya sıraları arasındaki sürtünme sırasında kırılma bölgesi (fay hattı) dediğimiz zayıf alanlar zorlanır ve kısa sürede stres enerjisi, gerinme ve sürtünme etkisi altında çok güçlü kırılma hareketleri oluşur. Tektonik depremler öyledir ki yüzde doksanı bu gruba aittir.

Deprem Türleri Nelerdir?

Volkanik Depremler: Volkanik patlamaların neden olduğu birçok deprem türü vardır. Volkanik depremler, volkanlardan kaynaklandığı için önemli bir hasara neden olmaz. Ülkemizde aktif volkan  olmadığı için  volkanik depremler oluşmaz.

Çöküntü Depremleri: Yeraltı mağaralarında erime, galeri madenciliği, tuz ve alçıtaşı nedeniyle oluşan boşlukların tavanının çökmesi sonucu oluşan depremlere çökme depremleri denir. Etkileri sınırlı ve enerjileri düşük olduğundan, çok fazla zarar vermezler.

Tektonik Depremler: Türkiye'de meydana gelen depremlerin çoğu tektonik depremlerdir. Tektonik depremler yüksek enerjili ve büyük yıkıma sahip depremlerdir. Bu nedenle ülkemizde toprakların büyük bir kısmı bu tür depremlere maruz kalmaktadır. Bilim adamları depremin ne zaman ve ne kadar büyük olacağını tahmin edemezler. Depremler genellikle, gerilimlerin sürekli olarak biriktiği ve çok sayıda aktif fayların bulunduğu bölgelerde meydana gelir.

Bilim adamları, Dünya'da her yıl yaklaşık 800 bin deprem olduğunu tahmin ediyor. Bazı depremler insanların fark edemeyeceği kadar hafiftir.

Deprem Esnasında Ne Tür Etkiler Hissedilir?

Bir deprem sırasında zemin sallanmaya başladığında, binalar her yöne doğru dengesiz bir şekilde salınır. Deprem sırasında duvarlar, çatılar ve bacalar çöker, kırık tuğlalar, beton bloklar ve kırılan camlar yüksek sesle dağılır. Depremlerin meydana geldikleri yere bağlı olarak çok farklı etkileri olabilir.

1, 2, 3 ve 4 büyüklüğündeki depremler genellikle hissedilmez ve binalar ve mobilyalar zarar görmez. Şiddet 5 ise, bazı mutfak eşyaları ve pencere camı kırılabilir. 6 şiddetinde binalarda sıva çatlağı belirir, pencere camları ve cam eşyalar kırılır. Bazı ağır nesneler hareket eder. 

Şiddet 7'ye geldiğinde direnmek zordur. Kalitesiz inşaat malzemelerinden yapılmış zayıf yapılarda ağır hasarlar oluşur. 8 büyüklüğündeki bir depremde araç kullanmak zordur. İyi işlenmiş harç ve yapılar zarar görmeyecektir. Zayıf duvarlar ve heykeller, bacalar düşebilir, taşlar düşebilir ve toprak kaymaları meydana gelebilir.

Şiddet 9 olduğunda yeryüzünde büyük çatlaklar  belirir. İyi inşa edilmiş yapılar dışında birçok bina yıkılır. 10 büyüklüğünde depremlerde binaların tamamına yakını yıkılır. Baraj ve su bentlerinde  yıkılmalar meydana gelir, raylar bozulur, toprak kaymaları meydana gelir.

11 şiddetindeki bir depremde çok az sayıda sağlam kalmış yapı vardır. Yerde büyük çatlaklar meydana gelir. 12 şiddetinde ise binaların tamamı yıkılır. Deprem nedeniyle bölgenin topografyası değişir. Nesneler havada uçar, ufuk kavramı ortadan kalkar.